Przeczytaj uważnie poniższy tekst, a następnie wykonaj związane z nim zadania. Odpowiadaj tylko na podstawie tekstu i tylko własnymi słowami, chyba, że w zadaniu polecono inaczej. Kto potrzebuje patriotyzmu? 1. Polski upór w dochodzeniu praw narodu do istnienia sprawił, że kultura polska była w XIX wieku kulturą pociągającą, że kiedy bycie Polakiem utrudniało życie, polonizowały się dziesiątki tysięcy, także Austriaków i Niemców. Dlaczegóżby się tej specyfiki wyrzekać teraz, kiedy w dodatku nic już nie kosztuje, bo ci, co mieli polec, już polegli? 2. Czy i komu dziś jest potrzebny patriotyzm, żywiący się poczuciem wspólnej tradycji i poczuciem odpowiedzialności za jej trwanie? Najwidoczniej nie tym ludziom, którzy chcieliby „zredukować patriotyzm do takich cnót jak rzetelne płacenie podatków, poszanowanie prawa, przyzwoitość, uczciwość i punktualność”, czyli do cnót uniwersalnych, wypranych z zaszłości i kulturowego konkretu. 3. Im obojętne jest zapewne, do jakiego ciągu historycznego weszli, w jakim języku słyszeli i wymawiali pierwsze słowa, jakie śpiewali piosenki, na jakie patrzyli drzewa i rzeki. Ich poczucie odpowiedzialności za zbiorowość jest czysto formalne - postulują stosowanie się do obowiązujących przepisów i ogólnych norm współistnienia – i nie naraża na żadne trudne wybory. Na pomniki i zabytki nie patrzą, jako na testament do wypełnienia, cmentarze nie budzą w nich refleksji odnoszących się do ich własnych działań. 4. Są jednak i tacy, a znajdujemy ich we wszystkich warstwach społecznych, którzy odczuwają potrzebę patriotyzmu opartego na wspólnej kulturze i wyrażającego się przez zobowiązanie, przez wolę przyjęcia współodpowiedzialności. Poczucie zakorzenienia i przynależności budzi w nich zarazem poczucie nakazu, by dla polskiej kultury i zbiorowości coś zrobić, by nie dać zmarnieć spuściźnie pokoleń. 5. Oczywiście taki patriotyzm zderza się frontalnie ze współczesną ekonomizacją wszystkich wartości, z postawą, która znakomicie streszcza formuła: Cash is fact, everything is option – tylko gotówka jest faktem, cała reszta to poglądy. A po cóż mieć poglądy, które coś kosztują? 6. Zapewne tacy ludzie stanowią w naszym społeczeństwie mniejszość, ale przecież tak samo mniejszości potrzebna jest muzyka Chopina czy Mozarta, tylko mniejszość chce przeżywać wzruszenie na temat poetyckiej lekkości gotyckich łuków czy tego zespolenia rzeczywistości i ducha, jakie widzimy w rzeźbie romańskiej, pragnie oglądać miejsca, gdzie zrodziła się europejska cywilizacja i miejsca, o których czytamy w Trylogii, tylko mniejszość czuje skurcz gardła, kiedy czyta strofy Kochanowskiego czy owo genialne ułożenie zgłosek w wierszu jego następcy, Sępa-Szarzyńskiego: „Pokój szczęśliwość, ale bojowanie/Byt nasz podniebny”. 7. Przeżycie ojczyzny, dawniej powszechne, niemal przymusowe, staje się dzisiaj przeżyciem z wyboru, częściowo moralnego, częściowo uczuciowego. Jesteśmy patriotami, bo nimi być chcemy, choć nie musimy. 8. Natomiast spory na temat patriotyzmu nie wyjdą z zarośli nieporozumień i wieloznaczności, jeżeli się ich nie ustawi zaczynając od płaszczyzny filozoficznej. Od ustalenia, za jaką wizją człowieczeństwa się opowiadamy. Czy naszym wzorem jest człowiek zakorzeniony w historii i konkrecie społecznym i kulturowym, obciążony przez ten konkret koniecznością wyborów, nieraz tragicznych - czy też wolny od zaszłości, silny dzięki wyzwoleniu homo oeconomicus? 9. Czy człowiek , któremu świadomość zbiorowej przeszłości i poczucie więzi ze wspólnotą dostarcza bogactwa przeżyć, a więc także i cierpień, i dumy, i wstydu czy też człowiek, który za siebie odpowiada, tylko z siebie jest rad, tylko własne klęski przezywa, tylko we własnym istnieniu sens znajduje? 10. I tu jest właśnie sedno sprawy: czy sens istnienia, uzasadnienie celów i decyzji znajdujemy w sobie - czy poza sobą?